«Πειραγμένη» η διασημότερη φωτογραφία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου

Είναι η διασημότερη φωτογραφία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Έγινε αφίσα, ενώ φιγουράρει σε κάθε κείμενο που αφορά το τέλος του πολέμου. Είναι η Σοβιετική Σημαία στο κατεστραμμένο Ράιχσταγκ στην καρδιά του Βερολίνου. Μόνο που η φωτογραφία, αλλά και ο δημιουργός της, με όλη τη σημασία της λέξης, έχουν τη δική τους ενδιαφέρουσα ιστορία.

Ο Εβγένι Χαλντέι ήταν Ουκρανός Εβραϊκής καταγωγής. Γεννήθηκε στο Ντόνεσκ και στα 19 του χρόνια προσλήφθηκε στο πρακτορείο ΤΑΣ ως φωτογράφος. Με την έκρηξη του πολέμου έγινε στρατιωτικός φωτογράφος κι ακολουθούσε τον Σοβιετικό στρατό στέλνοντας στη Μόσχα προπαγανδιστικές φωτογραφίες. Ήταν το ελάχιστο που μπορούσε να κάνει. Οι Ναζί είχαν σκοτώσει τον πατέρα του και τρεις αδελφές του!

Τον Φεβρουάριο του 1945 ένας άλλος Ρώσος φωτογράφος, εβραϊκής καταγωγής,  αλλά πολιτογραφημένος Αμερικανός, ο Τζο Ρόζενταλ αποτυπώνει με τον φακό του ένα στιγμιότυπο που έμεινε στην ιστορία. Είναι οι Αμερικανοί στρατιώτες την ώρα που υψώνουν την αστερόεσσα στην Ιβοζίμα.

Ο Στάλιν δίνει εντολή να υπάρξει ανάλογη απάντηση όταν οι Σοβιετικοί βρίσκονται έξω από το Βερολίνο. Ο Χαλντέι παίρνει φεύγει για τη Γερμανική πρωτεύουσα για τη λήψη που θα αντιπροσωπεύει τον «Πατριωτικό Πόλεμο». Με την εμπειρία του γνωρίζει ότι εκτός από την «Λάικα 3» χρειάζεται και το κατάλληλο… ντεκόρ. Ζητά από ένα θείο του, ράφτη, να του φτιάξει μια μεγάλη σοβιετική σημαία. Αυτός παίρνει ένα κόκκινο τραπεζομάντηλο που το μετατρέπει σε σημαία της ΕΣΣΔ.

Ο Στάλιν έχει ζητήσει η κατάληψη του  Ράιχσταγκ να γίνει την Πρωτομαγιά για λόγους συμβολισμού. Στις 22.40, τοπική ώρα, μια ομάδα Σοβιετικών στρατιωτών καταφέρνει να ανέβει σε ένα μέρος της στέγης, ενώ μέσα μαίνονται ακόμα οι μάχες σώμα με σώμα με τους τελευταίους υπερασπιστές του κτιρίου και της Γερμανικής τιμής. Κάποιοι στρατιώτες ανεβάζουν μια σημαία, αλλά η νύχτα δεν βοηθά τους φωτογράφους για τις κατάλληλες λήψεις.

Στις 2 Μαΐου οι μάχες μέσα στο κτίριο έχουν τελειώσει κι ο φωτορεπόρτερ ξέρει πως το έμβλημα του Γ’ Ράιχ θα έπρεπε να είναι το θέμα της φωτογραφίας του. Αναζητά κάποιους στρατιώτες για να αναπαραστήσουν τη στιγμή που η σημαία των κατακτητών της Γερμανικής πρωτεύουσας υψώθηκε στο κτίριο. Βρίσκει ένα 18χρονο Ουκρανό, τον Αλεξέι Κοβάλεφ που αναλαμβάνει να υψώσει τη σημαία που έραψε ο θείος του φωτογράφου. Μαζί του ανεβαίνει ο Καυκάσιος Αμπντουλάχ Ισμαΐλοφ που του κρατά τα πόδια, ενώ ο Λεονίτ Γκόριτσεφ συμπληρώσει τη σκηνή.

Ο Χαλντέι αποτυπώνει το γεγονός σε 36 καρέ, επιλέγει το –κατά τη γνώμη του – καλύτερο και το στέλνει στη Μόσχα για να δημοσιευτεί στο περιοδικό «Λάμψη» που ανήκε στο ΤΑΣ. Αντί για μπράβο εισπράττει παρατηρήσεις. Ο Ισμαΐλοφ φορά δύο ρολόγια! Προφανώς το ένα θα ανήκε σε κάποιο σκοτωμένο Γερμανό στρατιώτη. Η σημαία δεν κυματίζει και στο βάθος δεν υπάρχει ίχνος μάχης. Ούτε λίγος καπνός που να δείχνει ότι είχαν προηγηθεί σκληρές συγκρούσεις.

Ο φωτογράφος σε τρεις διαφορετικές φάσεις της ζωής του

Ο Χαλντέι «πειράζει» τη φωτογραφία. Σβήνει το δεύτερο ρολόι, απλώνει τη σημαία, αφαιρει τις ραφές από το σεντόνι – σημαία και προσθέτει καπνούς κάνοντας ρεαλιστικότερη την απεικόνιση.  Αυτή η «τελική» φωτογραφία δημοσιεύτηκε στις 13 Μαΐου 1945 κι έκανε διάσημο τον δημιουργό της.

Στα χρόνια που μεσολάβησαν η επίσημη προπαγάνδα δεν ήθελε να είναι οι ήρωες του διασημότερου φωτογραφικού καρέ ούτε ο Καυκάσιος «κλέφτης ρολογιών»  ούτε ο Κοζάκος Γκοσγκαρμπάεφ που ύψωσε τη σημαία στις 30 Απριλίου. Αφήστε που  είχε ένα ακόμα μειονέκτημα: Ο πατέρας του είχε εκτελεστεί το 1937 ως εχθρός του λαού!

Το κατεστραμμένο από τους συμμαχικούς βομβαρδισμούς Ράιχσταντ

Επιλέχτηκε ο Μελετίν Καντάρια που γράφτηκε στα βιβλία της ιστορίας μαζί με τους Ουκρανούς Γιεγκόροφ και Μπερέστ. Το όνομα του τελευταίου αποσύρθηκε διακριτικά. Αποδείχτηκε δίγαμος και το 1953 ως διαχειριστής κινηματογράφου καταδικάστηκε για υπεξαίρεση. Αποφυλακίστηκε το 1958 και δεν αποκαταστάθηκε ούτε όταν το 1970 σκοτώθηκε στην προσπάθειά του να σώσει ένα κοριτσάκι που λίγο έλειψε να συνθλίψει το εξπρές Μόσχας – Μπακού!

Η Γερμανική Βουλή μετά την ανοικοδόμησή της στα χρόνια της Ενωμένης Γερμανίας

Όμως κι ο ίδιος ο φωτογράφος γνώρισε περιπέτειες. Το 1948 απολύθηκε λόγω περικοπών από το πρακτορείο ΤΑΣ. Πέρασε δύσκολα μέχρι το 1959 που προσλήφθηκε στην «Πράβδα». Συνταξιοδοτήθηκε το 1970 και πέθανε το 1997 στη Μόσχα. Τουλάχιστον πρόλαβε να τιμηθεί και από τους συμπατριώτες του και από τους Δυτικούς για τα όσα είχε πετύχει ως φωτογράφος…